bijdrage van docent geo-analyse Jan Willem van Eck
Het is al weer even geleden, maar ik weet nog dat ik vanuit Hattem richting Apeldoorn reed, op de Apeldoornse weg. Toen ik aankwam in Apeldoorn was dat via de ... Zwolseweg. Dat zette me wel aan het denken: hoeveel straten zijn er naar andere woonplaatsen vernoemd? En als dat zo is, zit er een wederkerigheid in, of wel: is er in Nijmegen een Arnhemselaan, maar iser in Arnhem geen Nijmeegsesteeg? En als dat zo is, wat zegt dat dan? Daarover zijn allerlei hypothesen te bedenken.
Geen data gedreven, maar duidelijk door de geografie gedreven vragen: ik was immers ergens en de omgeving gaf mijn vraag richting. Maar gelukkig is er wel data beschikbaar om deze vragen te onderzoeken: de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG). Doordat de BAG alle geldige adressen bevat, zijn de (BAG) woonplaatsen en straatnamen te herleiden*. Dat is toch iets eenvoudiger gezegd dan gedaan.
Bijzondere straatnamen
Als de BAG downloadt krijg je een file van 1.513.985.246 bytes en 9.458.212 regels. Je favoriete spreadsheet software geeft dan niet thuis. Wat je met een beetje kennis van Python kan achterhalen: er zijn 2426 unieke woonplaatsen in Nederland. De langste plaatsnaam, met 28 karakters, is Westerhaar-Vriezenveensewijk.
Drachtstercompagnie is de langste niet-samengestelde naam, met 19 karakters. En de kortste woondplaatsnaam: Ee. Met een eervolle vermelding voor Nes en Leek. Wat een bijzondere straatnamen kom je zo tegen in de BAG: Malzwin, Boerkensleen en Keimate. Verbivoren kunnen zich helemaal uitleven. Wat een potentiële verhalen gaan hier achter schuil! Hoe uniek zijn die woonplaatsstraten eigenlijk?
Eerste analyse
Het resultaat van een eerste analyse staat nu online: verken de onderlinge relaties tussen de woonplaatsen met een bellengrafiek of een lijngrafiek. Dankzij de koppeling tussen grafiek en kaart kan je snel ontdekken welke gemeente het meest wordt genoemd, met welke straatnaam, en in welke gemeenten die woonplaatsstraten liggen.
Herken je het “Stedenwijk effect” of het “dat gaat naar Den Bosch toe effect”? Wat zijn de archetypische patronen van de onderlinge relaties? Suggesties voor verdere vragen zijn welkom! Wat zou een volgende stap kunnen zijn? Toponiemen meenemen in de analyse (we missen nu de Zwolsestraat), de stichtingsdatum van een straat, waterstraten? Genoeg voer voor een storymap. Of voor een student die een bijzondere interesse heeft in woonplaatsnamen.
* Voor de technisch geïnteresseerden: BAG via de Datasets van Esri Nederland Content, via ArcGIS Pro export naar .csv. Python script om enkel die straatnamen te vinden die een woonplaatsbevatten. G40/G4 namen van de grootste woonplaatsen als bron. Laatste stukje met de hand doorlopen (1173 rijen in een spreadsheet). Deze data is verre van perfect, maar zeker voldoende voor een eerste indruk naar de mogelijkheden.
Geïnteresseerd in het onderwerp?
Zie ook de volgende bronnen bij