Mobiliteitstransitie in theorie en praktijk
door 3e jaars studenten Geo Media & Design
Je hoeft maar iets te lezen over mobiliteit in de toekomst of het gaat over ‘de mobiliteitstransitie’. Het gaat hier om alle verkeersbewegingen die mensen en goederen maken - in Nederland en in steden. Door vele technologische ontwikkelingen zijn er veel innovaties te zien. Dit artikel gaat hier nader op in: van trends in OV (openbaar vervoer), fiets, auto en de keten van mobiliteit - de zogenaamde mobiliteit-hubs en wat dit alles betekent voor de inrichting van onze steden.
foto: Tom Chen / Unsplash
foto: NS nieuws
Bereikbaarheid van openbaar vervoer tot de fiets
Een bereikbare stedelijke omgeving is belangrijk voor de gezonde en groene stad. Echter staat de bereikbaarheid in veel steden onder druk door de hoge populatiegroei, waarmee het aantal vervoersbewegingen ook sterk is gegroeid. Op veel plekken gaat dat ten koste van de leefbaarheid. Om de leefbaarheid in de stad terug te brengen, is er sprake van een mobiliteitstransitie wat leidt tot nieuwe afwegingen en keuzes in het verkeer en de leefbare stad.
Het openbaar vervoer
Nederland is een klein en dichtbevolkt land en beschikt over een goed functionerend openbaar vervoer. Waar je ook heen wilt in Nederland, met de trein, bus, tram, metro of pont reis je gemakkelijk en comfortabel naar elke gewenste bestemming. Alleen al het spoornetwerk heeft bijna 400 station waardoor je gemakkelijk naar A naar B reist. Reizen per trein in Nederland is een comfortabele manier van reizen mede doordat de treinen modern en voorzien zijn van alle comfort. Daarnaast is Nederland een relatief klein land waardoor je zelfs vanuit Amsterdam centraal in 2 uur in het Groningen zit.
Weg met de auto?
Tijdens de coronacrisis daalde de filezwaarte in 2020 met 63 procent, doordat vele mensen niet naar kantoor reisden. Alle bekende dagelijkse files verdwenen en toen het leven wat normaler werd, bleven de files weg. Mensen begonnen gespreider te reizen, buiten de spits, omdat ze door het thuiswerken een flexibeler werkleven hadden ontwikkeld. Daarnaast bestaat er binnen de bereikbare stad het streven om de 15-minuten stad in te zitten waarin, te voet of op de fiets, bijna alles wat we nodig hebben binnen handbereik is. Hierbij zal de auto een steeds minder prominent beeld worden op straat en binnen de stad.
Binnen fietsbereik
Nederland is een fietsland, dat is algemeen bekend. Een goede fiets-infrastructuur is essentieel voor de bereikbaarheid van steden. Bij 60% van het woon-werkverkeer is de afstand minder dan 15 kilometer, dan is de fiets of een e-bike een zeer serieuze optie. Fietssnelwegen kunnen mensen stimuleren om met de fiets naar het werk te gaan. Op een fietssnelweg zijn weinig bochten, verkeerslichten en kruispunten zodat je zo snel mogelijk op je bestemming aankomt. Daarbij brengt fietsen veel voordelen met zicht mee. Zo is het gezond, je stoot geen CO2 uit en je vermijdt daarmee files of overvolle treinen.
foto: Eddie Junior / Unsplash
Praktijkvoorbeelden: e-bussen, spoorbaanpad en verwarmde fietspaden
Emissieloos openbaar vervoer
Met steeds meer steden welke autovrij worden of beperkingen op dieselauto’s wordt het steeds lastiger om je weg de stad in te vinden. Ook zien we steeds minder parkeerplaatsen hierdoor in de steden om het voor mensen ook niet aantrekkelijk te maken om met de auto te gaan. Toch is de auto nog altijd wel het vervoer welke het meest gebruikt wordt door mensen om naar de grote stad te gaan. In het kleine land met te weinig ruimte waarin wij wonen willen we zo effectief mogelijk omgaan met de ruimte die we hebben. Parkeerplaatsen en wegen zijn hier geen onderdeel van.
Alternatieven die er zijn, zijn natuurlijk de fiets en het openbaar vervoer. Zeker openbaar vervoer speelt een grote rol in autovrije steden. Bussen, en zeker elektrische bussen, zijn nog wel altijd welkom in de stad. Uitstootvrij en veel effectiever in zijn personen per voertuig verhouding. Elektrische bussen worden ook op steeds grotere schaal gemaakt. Ebusco is hier een mooi voorbeeld van. Deze producent van elektrische bussen krijgt steeds meer orders uit grote steden zoals Amsterdam, Rotterdam, Utrecht, maar ook Berlijn en Parijs. De transitie van autostad naar autovrije stad is dus niet alleen een trend in Nederland, maar door heel Europa.
Een verdere toename van infrastructuur voor de fiets
Het aantal fietsers in de stad neemt jaar na jaar toe en als gevolg daarvan is er meer vraag naar fietspaden in de stad. De gemeente Almere is dan ook bezig met het aanleggen hiervan. Een voorbeeld is het spoorbaanpad, een fietspad dat langs het spoor als een soort ruggengraat door Almere zal lopen. Dit dient als een alternatief voor de auto en heeft het doel om congestie te verminderen en zo ook de milieudruk te verminderen.
Het openbaar vervoer vervult een belangrijke rol binnen het bereikbaar maken van een stad, dit is geen nieuw concept. De toename van de OV-fiets alhoewel, is wel meer iets van de laatste jaren. Op meer dan 230 locaties in Nederland staat er een OV-fiets klaar om meegenomen te worden. En dit wordt dan ook gedaan, want de OV-fietsen zijn sinds 2018 verantwoordelijk voor meer dan 4 miljoen ritten per jaar.
Verwarmde fietspaden
Fietspaden zelf worden steeds slimmer. De bereikbaarheid van een locatie, met de fiets, kan gedurende het jaar erg verschillen. In de zomer heb je niet veel te vrezen, in de herfst moet je de bladerenhopen op de weg vermijden, maar vooral in de winter kan het moeilijk zijn. Na een kleine hoeveelheid regen en wat vorst kan een fietspad al snel erg glad worden. Als reactie hier op heeft onder andere de gemeente Ede besloten om steeds meer verwarmde fietspaden aan te leggen. Of dit overal zal gebeuren, dat is nog maar de vraag. Dus voor nu moeten we misschien maar hopen dat de winters zó warm worden dat we ons helemaal geen zorgen meer hoeven te maken over gladheid.
Mobiliteitshubs als gamechanger?
Wat kunnen mobiliteit hubs betekenen voor de stad?
Het is algemeen bekend dat auto’s niet goed zijn voor onze wereld. Met een tijdklok om ons klimaat te verbeteren is het belangrijk dat mensen zomin mogelijk rijden, of in elk geval ‘gezonder’ rijden. Maar wat als je geen auto hoeft te halen maar deze gewoon kan pakken en afzetten? Hier komen zogenaamde mobility hubs (mobiliteit hubs) kijken.
Mobiliteit hubs zijn locaties op straat waar fietsen, auto’s en andere vormen van mobiliteit worden aangeboden om te delen. De verwachting is dat deze hubs bijdragen aan een duurzamer vervoersysteem, toegang tot (elektrisch) deelvervoer verbetert en kan helpen autobezit en -gebruik reduceren.
Goed voor de wereld?
Bij mobiliteit hubs gaat het om slimme en nieuwe vormen van mobiliteit en service, waarbij de best geschikte reis kan worden gemaakt op basis van de omgeving, beschikbare middelen en voorkeuren van reizigers. Het wordt niet alleen gebruikt als vertrek-, overstap- of eindpunt.
Veel van de auto’s die bij mobiliteit hubs gevonden kunnen worden zijn elektrisch. Zo kunnen mensen nog steeds met de auto naar het werk of andere eindbestemmingen zonder een dure benzine auto, besparen geld in de portemonnee en doen door elektrisch rijden ook wat goeds voor het milieu.
Elektrisch rijden is beter voor de luchtkwaliteit in steden. Er komt namelijk geen fijnstof (PM10) en stikstofoxide (NOx) uit de uitlaat. Dat is een groot voordeel in de stad en langs drukke wegen, waar de luchtkwaliteit vaak slecht is. Ook komt er minder fijnstof vrij door slijtage van de remmen en banden bij elektrische auto’s. Fijnstof en stikstofoxiden is niet alleen slecht voor de natuur maar ook voor de gezondheid.
Toekomst van parkeergarages
Op dit moment worden parkeergarages alleen gebruikt om auto’s in te parkeren. In de toekomst moet er meer mogelijk zijn waardoor parkeergarages de rol van mobiliteit hubs krijgen. Als er ruimte is om naast parkeren ook andere functies toe te laten, is het de bedoeling dat dat parkeergarages ook steeds vaker gebruikt gaan worden voor andere voorzieningen. Een voordeel van het neerzetten van mobiliteit hubs in plaats van parkeerplaatsen is onder andere het aantal voertuigen op de weg verminderen door mensen aan te moedigen niet met een persoonlijke auto te reizen, maar om over te stappen op het openbaar vervoer.
afbeelding: CoMo / Intertraffic
Praktijkvoorbeelden Mobility hubs
Zoals hiervoor is aangegeven zijn mobility hubs een goede, en tevens groene, oplossing voor onder anderen de uitstoot van fijnstoffen en stikstof. Huidig worden er op vier verschillende locaties in Nederland gebruik gemaakt van mobility hubs. De hubs bevinden zich in Alblasserdam, Barendrecht, Hendrik-Ido-Ambacht en Breda. Op deze plekken zijn gebouwen neergezet die dus als centrale locatie moeten dienen om op deze manier de vervuiling en andere overlast in binnensteden te voorkomen.
Lime scooters
Bij mobility hubs wordt voornamelijk gesproken over elektrische auto’s en fietsen die met elkaar kunnen worden gedeeld, maar niet elke grote stad heeft plek en nut voor auto’s en fietsen om te huren. Neem Parijs als voorbeeld, deze stad is enorm groot en beschikt al over een gigantisch metronetwerk waardoor er in theorie al meerdere hubs zijn.
Lime zag dit en besloot om elektrische steps in te zetten in dit soort steden. Met een app kan je deze steps overal in de stad lokaliseren en gebruiken zoveel je wil. Wanneer deze steps leeg zijn komen er mensen langs die voor een kleine vergoeding van Lime de batterijen opladen in hun huis. Wanneer deze batterijen vol zijn brengen deze mensen ze terug naar de steps zodat iedereen in de stad ze weer kan gebruiken. Doordat je de steps overal kan plaatsen waar je wil ben je minder afhankelijk van de ‘hub’ locaties en kan je snel door de drukke stad naar de exacte locatie waar je moet zijn.
E-hubs
Een andere versie van mobility hubs die in grote steden kan worden ingezet zijn de nieuwe ‘E-hubs’. Deze locaties zijn voornamelijk bedoeld voor grote steden die het idee moeten promoten voor andere steden in Europa. Op deze locaties kan je eigenlijk gewoon (elektrische) fietsen met elkaar delen, net als de OV fiets.
Het verschil hiertussen is dat de E-hubs een internationaal idee zijn waar niet alleen Nederland zich mee bemoeit. Op het moment bevinden E-hubs zich in Amsterdam, Arnhem, Dreux (Frankrijk), Inverness (Schotland), Leuven (België) en Manchester (Engeland). Dit zijn dus praktisch gezien enigszins simpelere versies van de hiervoor beschreven mobility hubs.
Mobihubs
Qua mobility hubs is Europa al goed opweg, er zijn namelijk ook samenwerkingen tussen het bedrijf Autodelen.nl en Mpact om in de regio Vlaanderen Mobipunten te bouwen (zie afbeelding hierboven).
Mobipunten zijn wederom kleinere versies van een mobility hub. Wat hieraan anders is, is dat Mobipunten ook een locatie zou kunnen zijn voor mensen om elkaar te ontmoeten.
Hier zou je dan naartoe kunnen gaan om met elkaar te chillen terwijl je aan laadpalen bijvoorbeeld je elektrische fiets, step of auto kan opladen. In principe creëer je zo een busstation of ‘mobility hub’ waarbij je ook sociale cohesie kan vergroten binnen de stad. Mobihubs zouden goed samengaan met andere ideeën uit ons vorige artikel, Gezonde Steden.
Over dit artikel
Deze bijdrage voor het GeoLab over de fossielvrije stad is onderdeel van een 6-delige reeks in het kader van stedelijke trends. Het is een product van 3e jaars studenten Geo Media & Design in het kader van het vak ‘stedelijke trends’.
De studenten leveren gezamenlijk input op een thema, waarbij zowel de theorie als praktijkvoorbeelden aan de orde komen. En ook vanuit twee invalshoeken: huidige trends met impact op de toekomst van steden en gamechangers die nu zichtbaar zijn en wat daar de mogelijke impact van is.
De zes thema’s zijn:
- 1: fossielvrije stad (energietransitie)
- 2: gezonde stad (uitnodigend tot bewegen)
- 3: onbekende ondergrond (kabels en leidingen etc)
- 4: vergrijzende stad (toename ouderen)
- 5: bereikbare stad (mobiliteitstransitie)
- 6: digital twins